Phòng cháy chữa cháy kiot chợ: Những quy định cần biết

Trong môi trường chợ truyền thống, khu kiot và sạp hoạt động với mật độ cao, hàng hoá đa dạng, nguồn điện và vật liệu dễ cháy thường xuyên — nên việc tuân thủ quy định về phòng cháy chữa cháy kiot chợ là yếu tố bắt buộc không thể xem nhẹ. Việc này không chỉ là trách nhiệm về an toàn mà còn liên quan trực tiếp tới hoạt động kinh doanh, uy tín và rủi ro pháp lý của cả ban quản lý chợ và người thuê kiot.

Bài viết này VMarket sẽ giúp bạn hiểu rõ các khía cạnh sau: yêu cầu cụ thể về phòng cháy chữa cháy kiot chợ, trách nhiệm của các bên, cách thực thi và duy trì, cũng như hướng dẫn thiết thực để nâng cao mức độ an toàn.

1. Yêu cầu thiết kế và trang bị cho phòng cháy chữa cháy kiot chợ

Khi nói tới “phòng cháy chữa cháy kiot chợ”, cần phân biệt hai tầng: tầng thiết kế & bố trí khi xây dựng/mở rộng và tầng trang bị, vận hành khi chợ và kiot đi vào hoạt động.

1.1. Thiết kế bố trí

• Kiot, sạp trong chợ cần có lối đi, hành lang, thoát nạn rõ ràng; không được bị hàng hóa chiếm chỗ làm cản trở.

• Kiot nên sử dụng vật liệu ít cháy hoặc chống cháy, tránh dùng vật liệu quá dễ bắt lửa, đặc biệt khi nằm sát nhau hoặc ở khu vực trong nhà.

• Hệ thống hành lang, mái, trần, cửa – nếu cải tạo hoặc xây dựng mới cần đáp ứng tiêu chuẩn an toàn cháy lan, chống cháy từ kiot ra khu vực chung.

1.2. Trang bị thiết bị và hệ thống phòng cháy chữa cháy kiot chợ 

• Mỗi kiot nên trang bị ít nhất một bình chữa cháy cầm tay (thường loại bột BC hoặc ABC). Ví dụ: kiot diện tích nhỏ thì 1–2 bình; diện tích lớn hơn hoặc nằm trong khu có nhiều hàng dễ cháy cần nhiều hơn. 

• Hệ thống họng nước, vòi chữa cháy, trụ chữa cháy chung trong khu chợ nếu diện tích lớn hoặc nằm trong nhà chợ kết cấu phức tạp.

• Hệ thống báo cháy/báo khói: ở những khu chợ lớn, trung tâm thương mại hoặc kiot nằm trong nhà cao tầng thì việc lắp đặt đầu báo khói, dây báo cháy là cần thiết.

• Nguồn điện và thiết bị điện phải đảm bảo an toàn: dây dẫn đúng tiêu chuẩn, không tự ý đấu nối, ổ cắm không quá tải, đảm bảo tiếp đất và tránh các vật dụng tạo tia lửa gần hàng hóa dễ cháy. 

1.3. Sắp xếp hàng hóa và không gian kiot

• Hàng hóa dễ cháy (như vải, nilon, giấy, hóa chất, gas nhỏ…) cần được phân loại, cách ly nguồn nhiệt/nguồn lửa.

• Không sử dụng lối thoát hiểm làm nơi chứa hàng hoặc đặt hàng hóa che kín lối đi.

• Kiot nên thiết kế sao cho có thể nhanh chóng tháo dỡ, tắt điện, di chuyển trong trường hợp khẩn cấp.

• Trước khi giao mặt bằng cho thuê, ban quản lý chợ cần kiểm tra xem kiot có phù hợp với quy định phòng cháy chữa cháy kiot chợ: ví dụ khoảng cách giữa kiot, lối thoát, vật liệu sử dụng, thiết bị chữa cháy có đầy đủ.

2. Trách nhiệm của ban quản lý chợ và thương nhân trong phòng cháy chữa cháy kiot chợ

Việc đảm bảo an toàn không chỉ là trách nhiệm một phía mà đòi hỏi sự phối hợp giữa ban quản lý chợ và thương nhân.

2.1 Trách nhiệm của ban quản lý chợ

• Soạn nội quy chung về phòng cháy chữa cháy kiot chợ, ký cam kết với các thương nhân. Ví dụ: ban quản lý phải niêm yết quy định về không sử dụng lửa trần, không đặt hàng hóa lấn chiếm lối thoát nạn.

• Phê duyệt phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cho toàn bộ khu chợ, bao gồm kiot/sạp; đảm bảo có hồ sơ rõ ràng và phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền khi cần. 

• Lắp đặt và duy trì phương tiện chữa cháy chung như họng chữa cháy, trụ chữa cháy, bình chữa cháy tại khu vực hành lang, đấu nối hệ thống báo cháy nếu cần.

• Tổ chức huấn luyện và diễn tập phòng cháy chữa cháy cho thương nhân và lực lượng bảo vệ chợ; kiểm tra định kỳ các thiết bị, thiết lập danh sách kiot rủi ro cao.

• Phối hợp với cơ quan PCCC địa phương để kiểm tra, nghiệm thu, giám sát thực hiện. Khi phát hiện kiot vi phạm điều kiện phòng cháy chữa cháy kiot chợ, ban quản lý có thể đình chỉ hoặc yêu cầu khắc phục ngay. 

2.2 Trách nhiệm của thương nhân thuê kiot/sạp

• Tuân thủ đầy đủ nội quy về phòng cháy chữa cháy kiot chợ: không được cơi nới kiot thành phòng kín, không sử dụng bếp, lửa trần khi chưa được phép. 

• Kiot phải được trang bị bình chữa cháy, chăn chữa cháy nếu hàng hóa dễ cháy; kiểm tra định kỳ, tránh để bình quá hạn, bị mất hoặc hư hỏng.

• Hệ thống điện phải được kiểm tra: ổ cắm, dây dẫn, không tự ý sửa chữa hoặc đấu nối mạnh; không dùng quá nhiều thiết bị công suất lớn trên cùng ổ cắm. 

• Sắp xếp hàng hóa gọn gàng, tránh để hàng hóa chắn lối thoát nạn; khi nghỉ bán hàng hoặc ra khỏi kiot thì ngắt nguồn điện, khóa cửa, kiểm tra thiết bị chịu lửa.

• Khi phát hiện nguy cơ cháy hoặc thiết bị PCCC không hiệu quả, thương nhân phải báo ngay cho ban quản lý chợ; tham gia diễn tập và tuân theo hướng dẫn.

2.3 Hợp tác để nâng cao hiệu quả chung

• Ban quản lý nên tổ chức định kỳ chat, họp thương nhân về chủ đề “phòng cháy chữa cháy kiot chợ”, đưa ra các chỉ số rủi ro và cải thiện.

• Thương nhân nên có thái độ chủ động: đề xuất yêu cầu bảo trì thiết bị chữa cháy, đề xuất thay vật liệu kiot nếu không đảm bảo an toàn cháy.

• Cả hai bên cùng xây dựng “bảng đánh giá an toàn phòng cháy chữa cháy kiot chợ” để theo dõi hàng năm: số kiot kiểm tra, số vi phạm, số thiết bị chữa cháy hết hạn, và lập kế hoạch cải thiện.

3. Hướng dẫn thực thi và duy trì phòng cháy chữa cháy kiot chợ

Để việc thực hiện “phòng cháy chữa cháy kiot chợ” không chỉ là văn bản mà trở thành thực tế áp dụng và duy trì, dưới đây là các bước hành động, checklist và khuyến nghị.

3.1. Các bước thực hiện phòng cháy chữa cháy kiot chợ

Để đảm bảo phòng cháy chữa cháy kiot chợ được thực hiện đúng quy định và hiệu quả, ban quản lý chợ và thương nhân cần phối hợp triển khai theo từng bước rõ ràng. Việc thực hiện tuần tự không chỉ giúp giảm nguy cơ cháy nổ mà còn giúp chợ đáp ứng yêu cầu kiểm tra định kỳ từ cơ quan chức năng.

Bước 1: Khảo sát và đánh giá hiện trạng

Ban quản lý chợ cần tiến hành kiểm tra toàn bộ khu vực kinh doanh, xác định các vị trí có nguy cơ cao về cháy nổ như: kiot chứa hàng dễ cháy (vải, giấy, nhựa, gas mini…), khu vực có nhiều thiết bị điện, hoặc lối đi bị che khuất. Từ kết quả khảo sát, lập bản đồ rủi ro PCCC để dễ dàng giám sát và phân loại các kiot cần ưu tiên xử lý.

Bước 2: Xây dựng nội quy và phương án phòng cháy chữa cháy

Sau khi khảo sát, ban quản lý cần ban hành nội quy phòng cháy chữa cháy kiot chợ, trong đó nêu rõ:

• Những hành vi bị cấm (như sử dụng bếp điện, nấu ăn trong kiot, chắn lối thoát nạn).

• Quy định về vị trí đặt bình chữa cháy, lối đi thoát hiểm, nguồn điện.

• Quy trình xử lý khi xảy ra sự cố cháy nổ.

Đồng thời, lập phương án chữa cháy và cứu nạn cứu hộ chi tiết, được phổ biến đến từng thương nhân và niêm yết công khai tại khu vực chợ.

Bước 3: Trang bị và bố trí thiết bị PCCC

Căn cứ vào diện tích và đặc thù hàng hóa, mỗi kiot phải có ít nhất một bình chữa cháy cầm tay phù hợp.
Ban quản lý chợ cần:

• Lắp đặt họng nước, trụ chữa cháy, tủ thiết bị PCCC ở hành lang.

• Đảm bảo lối đi thông thoáng để xe cứu hỏa có thể tiếp cận khi cần.

• Kiểm tra nguồn điện, thay dây dẫn, ổ cắm quá tải.

• Bổ sung biển chỉ dẫn thoát hiểm và nội quy an toàn cháy nổ tại các vị trí dễ nhìn.

Bước 4: Huấn luyện và diễn tập định kỳ

Huấn luyện là bước quan trọng để đảm bảo mọi người đều biết cách xử lý tình huống cháy.

• Ban quản lý chợ nên tổ chức tập huấn PCCC định kỳ 1–2 lần/năm, mời cán bộ PCCC hướng dẫn cách sử dụng bình chữa cháy, thao tác báo cháy, thoát hiểm.

• Sau huấn luyện, tổ chức diễn tập giả định cháy kiot chợ, để cả thương nhân và nhân viên bảo vệ đều nắm rõ vai trò và cách phản ứng thực tế.

Bước 5: Kiểm tra, bảo trì và cập nhật hồ sơ thường xuyên

Sau khi đi vào vận hành, ban quản lý chợ cần lập lịch kiểm tra định kỳ hàng tháng hoặc hàng quý, bao gồm:

• Kiểm tra hạn sử dụng bình chữa cháy, thay mới khi cần.

• Rà soát hệ thống điện, đường ống nước, thiết bị báo cháy.

• Cập nhật biên bản kiểm tra, diễn tập, khắc phục sự cố vào hồ sơ PCCC.

Ngoài ra, khi có thay đổi về quy định hoặc mở rộng, cải tạo chợ, cần rà soát lại toàn bộ phương án phòng cháy chữa cháy kiot chợ để đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn hiện hành.

3.2. Checklist thực hiện phòng cháy chữa cháy kiot chợ

Việc lập và duy trì checklist giúp ban quản lý chợ và thương nhân kiểm soát toàn diện các yếu tố an toàn, đảm bảo công tác phòng cháy chữa cháy kiot chợ được thực hiện thường xuyên, có hệ thống. Dưới đây là danh mục các nội dung cần kiểm tra định kỳ để chợ vận hành đúng quy định và an toàn tuyệt đối.

a. Checklist dành cho ban quản lý chợ

1. Ban hành và phổ biến nội quy PCCC

• Soạn thảo, niêm yết nội quy phòng cháy chữa cháy kiot chợ tại các khu vực dễ quan sát.
• Tổ chức cho toàn bộ thương nhân ký cam kết thực hiện nội quy trước khi nhận mặt bằng kinh doanh.

2. Trang bị và bố trí thiết bị chữa cháy

• Chuẩn bị đầy đủ bình chữa cháy, tủ thiết bị, họng nước và trụ chữa cháy tại các hành lang, khu trung tâm.
• Kiểm tra vị trí đặt thiết bị dễ nhìn, dễ sử dụng và được dán hướng dẫn rõ ràng.
• Bảo đảm các tuyến đường nội bộ đủ rộng cho xe cứu hỏa có thể tiếp cận khi cần thiết.

3. Kiểm tra định kỳ và bảo trì thiết bị

• Lập kế hoạch kiểm tra hàng tháng để đánh giá tình trạng bình chữa cháy, hệ thống điện, nguồn nước và thiết bị báo cháy.
• Ghi nhận biên bản kiểm tra, thay thế thiết bị hư hỏng hoặc hết hạn sử dụng.
• Lưu hồ sơ kiểm tra, báo cáo diễn tập và kết quả khắc phục để phục vụ công tác thanh tra.

4. Tổ chức huấn luyện và diễn tập

• Định kỳ tổ chức tập huấn về kỹ năng sử dụng bình chữa cháy, cách báo cháy và thoát nạn.
• Mời lực lượng PCCC địa phương hướng dẫn thực hành và kiểm tra kỹ năng xử lý tình huống.
• Sau huấn luyện, thực hiện diễn tập giả định để kiểm tra khả năng phối hợp giữa ban quản lý, thương nhân và lực lượng bảo vệ.

5. Đánh giá rủi ro và phân loại khu vực

• Phân loại các kiot theo mức độ nguy cơ cháy nổ (thấp, trung bình, cao) dựa trên hàng hóa, mật độ thiết bị điện và vị trí trong chợ.
• Lập danh sách khu vực nguy cơ cao, tăng tần suất kiểm tra và bố trí thêm phương tiện PCCC phù hợp.
• Đề xuất phương án cải thiện định kỳ, đặc biệt khi chợ có thay đổi kết cấu hoặc nâng cấp cơ sở hạ tầng.

b. Checklist dành cho thương nhân thuê kiot

1. Trang bị thiết bị chữa cháy cá nhân

• Mỗi kiot cần có ít nhất một bình chữa cháy cầm tay còn hạn sử dụng và đặt tại nơi dễ thấy.
• Kiểm tra bình định kỳ, nạp lại hoặc thay mới khi hết hạn hoặc có dấu hiệu hư hỏng.

2. Giữ lối thoát hiểm luôn thông thoáng

• Không sắp xếp hàng hóa chắn cửa hoặc lấn chiếm hành lang chung.
• Không tự ý cơi nới, làm trần hoặc vách ngăn bằng vật liệu dễ cháy.
• Tuân thủ hướng dẫn bố trí hàng hóa, đặc biệt với hàng có khả năng cháy cao như vải, giấy, nhựa, gas mini.

3. Đảm bảo an toàn điện trong kiot

• Kiểm tra hệ thống dây điện, ổ cắm và thiết bị sử dụng hằng ngày.
• Không đấu nối tạm bợ, không dùng nhiều thiết bị công suất lớn trên cùng ổ điện.
• Ngắt toàn bộ nguồn điện trước khi rời kiot, đặc biệt vào ban đêm.

4. Tham gia huấn luyện và phối hợp khi xảy ra sự cố

• Chủ động tham gia các buổi tập huấn phòng cháy chữa cháy do ban quản lý tổ chức.
• Khi phát hiện cháy, bình tĩnh xử lý: báo động, cắt điện, sử dụng bình chữa cháy và hỗ trợ sơ tán người xung quanh.
• Hợp tác với ban quản lý trong diễn tập, kiểm tra và các buổi rà soát an toàn định kỳ.

5. Báo cáo kịp thời khi phát hiện rủi ro

• Thông báo ngay cho ban quản lý khi phát hiện ổ điện bị cháy, bình chữa cháy hỏng, hoặc có mùi khét, khói bất thường.
• Góp ý, đề xuất thay mới thiết bị PCCC khi cần, bảo đảm khu vực kinh doanh của mình luôn đạt chuẩn an toàn.

3.3. Khuyến nghị nâng cao hiệu quả

• Nên sử dụng phần mềm quản lý chợ để lưu trữ dữ liệu kiểm tra PCCC: kiot nào đã kiểm tra, bình chữa cháy đã hết hạn, lịch diễn tập … Điều này giúp ban quản lý vận hành “phòng cháy chữa cháy kiot chợ” bài bản hơn.

• Thiết lập nhãn “kiot đạt chuẩn PCCC”: Ban quản lý có thể gắn một biểu tượng nhỏ tại kiot nào đáp ứng đủ tiêu chí PCCC – tạo ra động lực cho thương nhân tuân thủ.

• Tổ chức giải thưởng nhỏ hoặc ghi nhận thương nhân/chủ kiot có thực hiện tốt PCCC – tạo văn hoá an toàn trong chợ.

• Cập nhật thường xuyên thông tin về thay đổi quy định về PCCC, truyền thông nội bộ tới thương nhân để mọi người hiểu rõ trách nhiệm và lợi ích khi thực hiện “phòng cháy chữa cháy kiot chợ”.

4. Nguy cơ, sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong “phòng cháy chữa cháy kiot chợ”

4.1. Nguy cơ và sai lầm phổ biến trong phòng cháy chữa cháy kiot chợ

• Nguồn điện chập chờn, dây dẫn cũ, ổ cắm quá tải — đây là nguyên nhân rất thường gặp tại kiot. 

• Hàng hóa dễ cháy (vải vóc, giấy, nhựa) được tích trữ sát nhau, nhiều lớp, không phân loại rõ ràng và không cách ly nguồn lửa. 

• Lối thoát nạn bị chiếm, hàng hóa tràn ra ngoài khu vực sạp, dây điện treo lỏng, vật chắn hành lang.

• Thương nhân hoặc ban quản lý chủ quan, không tổ chức diễn tập, không kiểm tra định kỳ, bình chữa cháy hết hạn không được thay.

• Không có nội quy hoặc nội quy không được ký cam kết, không có danh sách kiot rủi ro, không có hồ sơ kiểm tra – khiến khi xảy ra sự cố thì xử lý bị động.

4.2. Cách khắc phục phòng cháy chữa cháy kiot chợ

• Thiết lập kiểm tra định kỳ hệ thống điện, sử dụng dây và ổ cắm theo tiêu chuẩn, ngắt khi không sử dụng.

• Phân loại hàng hóa và yêu cầu dọn dẹp thường xuyên, không để hàng hóa chắn lối đi, có biện pháp cách ly hàng dễ cháy.

• Ban quản lý tổ chức cuộc diễn tập nhỏ cho thương nhân: giả định cháy kiot, sử dụng bình chữa cháy, thoát nạn đúng quy trình; sau đó rút kinh nghiệm.

• Kiện toàn hồ sơ PCCC: danh sách kiot, sạp; tình trạng bình chữa cháy; lịch kiểm tra; biên bản khắc phục. Khi có cơ quan chức năng kiểm tra sẽ thuận lợi hơn. 

• Thương nhân nên chủ động: khóa điện khi nghỉ, đừng để mở nguồn điện liên tục qua đêm; nếu có bếp gas hoặc thiết bị sinh nhiệt lớn thì phải báo ban quản lý và đảm bảo phương án xử lý an toàn.

Kết luận

Việc thực hiện nghiêm túc quy định về phòng cháy chữa cháy kiot chợ không chỉ là tuân thủ pháp luật, mà thực sự là một bước đầu tư thông minh vào an toàn – uy tín – bảo vệ tài sản và con người. Khi ban quản lý chợ và thương nhân cùng hiểu rõ, phối hợp chặt chẽ, tuân thủ từ thiết kế, trang bị, vận hành tới kiểm tra—thì nguy cơ cháy nổ sẽ giảm mạnh, hoạt động kinh doanh trở nên bền vững hơn.

Hãy nhìn việc PCCC như một phần của chiến lược vận hành chợ hiện đại, chứ không chỉ là “chi phí bắt buộc”. Khi mọi kiot, sạp hoạt động trong môi trường an toàn, thì thương nhân thuê sẽ yên tâm hơn, khách hàng vào chợ cũng an tâm hơn — từ đó giúp tăng doanh thu, giảm rủi ro và xây dựng thương hiệu chợ vững mạnh.